Türk-İş: Açlık sınırı 2.589,94 TL

Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (TÜRK-İŞ) çalışanların ‘geçim şartlarını’ ortaya koymak amacıyla hazırladığı“açlık ve yoksulluk sınırı” araştırmasında şöyle denildi:

"Asgari ücret tartışmalarının gündemde ağırlıklı yer kapladığı yılın son ayında “asgari ücret insan onuruna yaraşır geçim şartları sağlamalıdır” talebi işçi kesimi tarafından kamuoyunda yoğun olarak seslendirilmiş ve fakat işveren-hükümet kesiminin belirlemesi düşük olmuştur.

TÜRK-İŞ Araştırmasına göre 2020 Aralık ayında

- Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 2.589,94 TL,
- Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 8.436,27 TL,
- Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 3.146,98 TL olmuştur.

Dört kişilik bir ailenin aylık gıda harcaması (mutfak masrafı) bir yıl öncesine göre 427 TL, temel ihtiyaçlar için yapılması gereken toplam harcama ise 1.392 TL artmıştır. Sadece son ayda aile bütçesine gıdadaki fiyat artışlarından dolayı gelen ek yük 73 TL’dir. Diğer harcamalarla birlikte dört kişilik ailenin aylık ek harcama zorunluluğu 239 TL’ye ulaşmıştır. Yürürlükteki asgari ücret halen dört kişilik ailenin açlık sınırını bile karşılamaktan uzaktır. Kaldı ki “yetecek ücret” kavramı, ailenin sadece gıdasını karşılayan, karın tokluğuna çalışmanın karşılığı olarak değil, “insan onuruna yakışır” bir yaşantıyı sağlayacak gelir olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde çalışanların yaklaşık yarıya yakını asgari ücret veya civarında bir gelirle yaşamak durumunda kalmaktadır. Ele geçen asgari ücret işçilerin prime esas ortalama aylık kazançlarının yüzde 68’ini oluşturmaktadır. Özellikle küresel salgın Kovid19’a bağlı olarak hanehalkı harcamaları değişmiş, borçluluk oranı da yükselmiştir. 2020 yılında geçerli olacak asgari ücret de aylık net 2.825,90 TL olarak belirlenmiştir. Çalışanların beklentisi yine karşılanmamış ve çalışanların yoksulluğu devam etmiştir.

TÜRK-İŞ ile TÜİK tarafından hesaplanan gıda fiyatları endeksinde son on iki aylık değişim eğilimi birbiriyle uyumludur. Aşağıdaki şekilde görüldüğü üzere, gıda fiyatlarında geçen yılın sonunda başlayan artış eğilimi ilerleyen aylarda yükselerek devam etmiş ve yüzde 20 bandına yerleşmiştir. Bu artışta yaş sebze-meyve fiyatlarının azımsanmayacak etkisi vardır.

TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim 2020 Aralık ayı itibariyle şu şekilde olmuştur:

- Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 2,91 oranında artış gösterdi.
- Yılın ilk on iki ayı itibariyle fiyatlardaki artış yüzde 19,75 oranında oldu.
- Gıda enflasyonunda son on iki ay itibariyle artış oranı yüzde 19,75’dir.
- Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 16,16 olarak hesaplandı.

TÜRK-İŞ hesaplamasına temel alınan gıda ürünlerinin fiyatlarında 2020 Aralık ayı itibariyle gözlenen değişim şu şekildedir:

- Süt, yoğurt, peynir grubunda önemli bir fiyat değişikliği görülmedi. Ancak son aylarda dikkati çeken bir gelişme önceleri raflarda bol olan süt ürünleri ile yoğurt çeşidinin giderek azalması ve aralarındaki fiyat farkının küsuratlarda olmasıdır. Hesaplamada genellikle inek peyniri fiyatı dikkate alınmaktadır. Ancak koyun peynirini 62 lira ve keçi peynirinin 66 liraya ulaştığı, kaşar veya tulum peyniri gibi çeşitlerin de bu civarda olduğu dikkat çekmektedir.
Kutuda satılan peynirin 1 kilogram haricinde 0,8 veya 0,9 kilogram olarak satıldığı ve bu nedenle fiyatlarında farklılık olduğu gibi algı da oluşmaktadır.

- Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta kıyma ve kuşbaşı ile tavuk ve sakatat (ciğer, yürek, böbrek) ürünleri fiyatı bu ay aynı kaldı. Balık fiyatları, geçtiğimiz aya göre değişmedi. Yumurtada fiyat artışı bu ay yüksek oranda oldu ve tanesi 1,16 lira oldu. Bakliyat ürünleri (kuru fasulye, kırmızı-yeşil mercimek, nohut, barbunya vb.) fiyatlarında geçen ay fiyat artışı görülen yeşil mercimek, nohut ve barbunyada fiyatlar aynı kalırken, bu ay yine kuru fasulye fiyatı ile kırmızı mercimek fiyatı artış gösterdi.

- Sebze-meyve fiyatları bu ay yine en fazla değişiklik gösteren harcama grubu olmuş ve geçen aya göre hepsinde artış gerçekleşmiştir. 

Mevsim sebze ve meyvelerinin temel alındığı hesaplamada kapsamdaki ürünler de farklılık göstermektedir. Hesaplamada bu ay 19 sebze ve 10 meyve olmak üzere toplamda 29 ürün dikkate alınmıştır. Yaş sebze-meyve ortalama kilogram fiyatı bu ay 7,19 TL (geçen ay 6,71 TL) olarak hesaplanmıştır. Geçen aya göre meydana gelen artış büyük ölçüde meyve fiyatlarından kaynaklanmıştır. Kasım ayında 6,77 TL olarak hesaplanan ortalama meyve fiyatı bu ay 7,60 TL olmuştur. Geçen ay 6,68 TL olarak hesaplanan sebze ortalama kilogram fiyatı bu ay 6,97 TL olmuştur.

Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazarda yaygın bulunan mevsim ürünleri esas alınmış, ürünlerin tek tek ağırlığı yerine harcama sepetindeki meyvesebze tüketiminin toplam miktarından hareket edilmiştir.

- Ekmek, pirinç, un, makarna, bulgur, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta tam buğday, ekşi mayalı vb. çeşitlemelerle bazı ekmek çeşitlerinde artış gerçekleştirildi. Bu ay pirinç ve bulgur fiyatı değişmezken, makarna, un ve irmik fiyatı arttı.

- Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden tereyağı, margarin ile zeytinyağı fiyatı aynı kalmış ve fakat ayçiçeği yağı fiyatı yine artmıştır. Hesaplamada dikkate alınan siyah ve yeşil zeytin ortalama fiyatı bu ay da değişmemiştir. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinde ceviz ve fındık fiyatı artmış, diğerleri değişmemiştir. Baharat ürünleri (kimyon, nane, karabiber vb.) fiyatı da aynı kalmıştır. Çay ve ıhlamur yanı sıra bal, reçel, pekmez, şeker ve tuz fiyatı ile salça fiyatı da bu ay yine fiyatı aynı kalan ürünler arasında yer almıştır. Konfederasyonumuzca hesaplanan tutarlar ücret düzeyi olmayıp haneye girmesi gereken toplam gelir miktarıdır. Ancak hanede çalışan sayısının sınırlı ve fakat ele geçen ücretin yetersiz olduğu durumlarda, elde edilen gelir birden fazla kişinin geçimini karşılayamamakta, kişi başına “insanca geçim için” yapılması gereken harcama tutarı yetersiz kalmaktadır. "